Bota di shumë pak për Maqedoninë, dhe shumë pak maqedonas zbuluan botën. Ne e hetuam këtë marrëdhënie të veçantë, atë që vendi mund të ofrojë për turistët dhe çfarë mund të gëzojë qytetari i saj. Si munden maqedonasit të shfaqin  veten në botë dhe si mund ta sjellin botën në Maqedoni. 

Vende të bukura natyrore, kulturë dhe trashëgimi të mrekullueshme, kuzhinë të pasur, strehim të lirë dhe vendndodhje, për këdo që ka jetuar përvojën maqedonase, nuk ka dyshim se vendi ka mrekulli të jashtëzakonshme për të ofruar. Është e zakonshme për këdo që ka jetuar,  vizituar ose vetëm kaluar në Maqedoni janë habitur se si një vend me një potencial kaq të madh mund të fshihej nga faqja e botës. Në 2015, gjysmë milion turistë vizituan Maqedoninë, e cila mund të tingëllojë si shumë për një popullsi prej dy milionë banorësh, por është ende larg nga kulmi i saj historik prej më shumë se një milion në fund të viteve 1980.  Sipas Këshillit Botëror të Turizmit shifrat konservatore e japin kontributin e drejtpërdrejtë të turizmit në ekonominë e përgjithshme të vendit, pak më pak se 2%.  Maqedonia renditet e 131-ta në renditjen botërore të ardhjeve të turizmit në vit. Për krahasim, Sllovenia, një republikë ish-jugosllave me përafërsisht të njëjtën masë toke dhe madhësi popullsie si Maqedonia, renditet e 72-ta, dhe me katër herë më shumë turistë në vit.

Maqedonia është e mbushur me vende të habitshme dhe me flakë ari të udhëtimit. Hulumtimi i gjithçkaje që ka për të ofruar do të ishte si një gjuajtje e pafundme e thesarit. Përkatësisht, çdo agjenci udhëtimi ka një lloj partneriteti me dhomën e udhërrëfyesit turistik. Një agjenci e tillë është ” Makedonija Soobrakaj”, i cili vazhdimisht është në kontakt të drejtpërdrejtë me udhërrëfyesin turistik, duke i mbajtur me zili ato si sekretet e tyre më të mëdha, këshilla për tregime dhe truket për grupet e mëdha të turistëve që udhëhiqen. Ata do t’ju tregojnë për banjot natyrore të Katlanovos, mbytjen periodike të kishës në Mavrovë, Observatorin megalitik Kokino ose kukulla gurësh në Kuklica në mesin e shumë të tjerëve. Çdo gur i çmuar i fshehur mund të jetë vatër e vetë. Sidoqoftë, për shumë njerëz, ata mbeten një mister dhe janë lënë në hije nga Ohri dhe nga Shkupi. Të gjithë pajtohen se potenciali i Maqedonisë nuk është përmbushur, por turizmi në Maqedoni po ngjitet përsëri në krye. Zyra e Statistikave Shtetërore të Republikës së Maqedonisë ka pasur një rritje të vazhdueshme të turistëve që nga rënia e madhe në vitin 2001.

Verën e kaluar, Makedonija Soobrakaj vuri në dukje mbushjen e hoteleve në Shkup me çuditërisht 70 përqind. Kjo ngre pyetjen se kush po viziton Maqedoninë? Pse  vijnë dhe si mund ta arrijë vendi më në fund potencialin e tij?  Një sekret publik në sektorin e turizmit është se turizmi në Maqedoni kryesisht përfshin vizitorë ironikë, maqedonas. Relativisht. nga viti 1991 deri në vitin 2010, turizmi i brendshëm është më i përhapur krahasuar me vizitat nga jashtë. Sipas një agjenti udhëtimi, vala e të ardhurve në Shkup gjatë verës së kaluar është kryesisht për shkak të turizmit të brendshëm, si nga fshatrat dhe nga qytetet kryesore maqedonase.
Megjithatë, më shumë se vizitat e brendshme, sektori maqedonas i turizmit vizitohet nga diaspora maqedonase. Në të vërtetë, nuk është sekret që emigrantët kanë lidhje të veçantë, nëse jo edhe besnike, me shtetin e tyre. Një nuk ka nevojë për një hetim të gjatë dhe të plotë për ta kuptuar këtë. Shko në çdo fluturim nga Cyrihu, Paris, Bruksel ose Berlin dhe pothuajse i gjithë aeroplani do të jetë plot me Maqedonas.  Vargu kryesor i turizmit hyrës duket se udhëhiqet nga bashkimet familjare , sidomos në verë.  Maqedonasit nga Kanadaja, Suedia, Australia ose Shtetet e Bashkuara rregullisht fluturojnë përsëri në vend për një ribashkim njëmujor, ku zakonisht një javë jashtë vendit në një vend fqinj për një ndryshim të vërtetë relaksues në mjedis.

Shumë nga infrastrukturat turistike jashtë Shkupit apo Ohrit, në fakt, menaxhohen kryesisht nga investitorë privatë, kryesisht nga Maqedonasit me shtetësi të dyfishtë që investojnë kapitalin e tyrë në vendlindje. Brajcino, për shembull, tridhjetë minuta larg nga Manastiri, ishte një nga fshatrat e parë të largëta që investuan në turizëm para tridhjetë dekadash. Rezultatet kanë qenë tronditëse. Shumica e shtëpive në fshat janë rinovuar, kanë kushte krejtësisht të mira dhe janë besnike ndaj origjinalitetit të tyre. Disa nga këto nisma private po e njohin potencialin e vendit dhe përpiqen ta përmbushin atë. Për shembull, Lakeview Hotel & Resort, në bregun e Liqenit të Prespës, u themelua nga maqedonasit të cilët kishin studiuar 8 vjet në Shtetet e Bashkuara dhe vendosën të investonin në vendin e tyre me bindje dhe besim në potencialin e tij. Pikërisht kjo përtëritje është drejtuar tërësisht nga pjesëtarët e diasporës nga e gjithë bota, disa prej të cilëve kanë pasur vetëm një të afërm të largët nga fshati dhe nuk kishin hyrë kurrë në vend deri në moshën e rritur.

Këto iniciativa luajnë një rol të rëndësishëm në përpjekjet e vendit për të përmbushur potencialin e saj. Ka mungesë të infrastrukturës së përgjithshme turistike në vend. Nuk ka asnjë ministri apo një departament kompetent shtetëror që është plotësisht i angazhuar për këtë sektor. Nuk ka ende buxhet formal për këtë pjesë të ekonomisë. Ndërgjegjësimi për përfitimet e turizmit është i prapambetur në të gjitha shtresat shoqërore. Rrjeti hekurudhor, megjithëse piktoresk, është ende larg mbulimit plotësisht efektiv, pavarësisht nga fakti se sistemi rrugor është ndër më të mirët të ruajtur në Ballkan, disa rrugë ende janë të dëmtuara keq dhe të papërshtatshme për një udhëtim të sigurt. Infrastruktura e përgjithshme e ka të vështirë të të matet me strategjinë e marketingut që është destinuar për vendin. Megjithatë, nuk është aq e frikshme. Pothuajse tridhjetë vjet norma e turistëve të huaj është rritur gradualisht. Për herë të parë që nga pavarësia, në vitin 2011 numri i vizitorëve të huaj ka tejkaluar numrin e maqedonasve. Që atëherë, këto numra janë rritur nga viti në vit. Në të njëjtin vit, norma e mbërritjes totale kishte kapërcyer më në fund rënien e vitit 2001 në turizëm, duke tejkaluar numrin e viteve 1990. Me më shumë se 800 000 të ardhur të regjistruar në vitin 2015, Maqedonia është vetëm disa vjet e shkurtër për të thyer rekordin e vet të vitit 1987. Me këtë, vendi do të kapërcejë fuqinë e infrastrukturës jugosllave. Pak vite më parë, grupi i parë i studentëve bachelor në studimet e turizmit në Maqedoni u diplomua nga fakulteti i tyre. Vende të tilla si Ohri, Kurçeva ose Matka janë shembuj kryesorë të oreksit evropian për kulturën dhe trashëgiminë maqedonase. Gjysma e turistëve të huaja vijnë nga vende jo-ballkanike. Ka një rrugë të gjatë përpara. Megjithatë, turizmi maqedonas mund të jetë në prag të një zgjimi.  Ka shumë ditë pushimi. Kjo kohë e lirë lejon njerëzit të gëzojnë kohën e lirë dhe të përdorin kohën e tyre për të shkuar jashtë vendit.

Gjatë gjithë vitit, më shumë se 5,000 vetë morën rastin të udhëtonin jashtë vendit. Në Maqedoni, më shpesh, udhëtimi është një çështje familjare. Në fakt, familja luan një rol të rëndësishëm dhe pothuajse institucional në kulturën dhe shoqërinë maqedonase. Ndërkohë që çmimet janë rritur vazhdimisht gjatë viteve të fundit, etja për udhëtime mbetet mjaft e spikatur për maqedonasit me mjetet e duhura dhe ofertat e agjensive të udhëtimit.  Maqedonia, Shkupi në veçanti, ofron një gamë të gjerë dhe të bollshme të lidhjeve të favorshme me vendet fqinje. Në zemër të kryeqytetit qëndron stacioni kryesor i autobusëve, ku dhjetëra autobusë vijnë dhe shkojnë në dhe përreth, nga dhe në Maqedoni, në atmosferën e zhurmshme të kalimit njerëzor. Disa vozisin nëpër qytet, të tjerët përreth shtetit dhe shumë prej tyre do të zbresin jashtë vendit. Padiskutim që transporti i autobusëve është deri më tani mënyra më e lirë dhe më efiçente e udhëtimit nga Maqedonia, që tejkalon rrjetin hekurudhor dhe shumë më të lirë se udhëtimet rrugore me makinë. Autobusët mund të largohen nga Shkupi në Bullgari, Greqi, Kosovë, Mal të Zi, Shqipëri, Serbi, Bosnjë, Turqi…, pothuajse çdo ditë! Planifikimi i një udhëtimi përmes një agjencie turistike është një nga opsionet më të favorizuara për familjet apo grupet maqedonase.  Në Maqedoni, agjencitë turistike propozojnë një gamë të gjerë turesh rreth tërë kontinentit. Për shembull, agjencia turistike Makedonija Soobrakjaj ofron turne në javë në Venecia, Sofia, Stamboll, Champagne në Francë dhe shumë të tjera. Në thelb, një agjenci tipike maqedonase e udhëtimit mund të jetë në gjendje të sjellë çdo klient kudo që dëshiron. Disa nga ofertat e tyre do të përfshijnë marrëveshje verore, kryesisht për destinacionin Grek. Në fakt, Greqia është destinacioni më tërheqës në rajonin e Ballkanit jugor gjatë sezonit të verës,i favorizuar mbi Bullgarinë, e cila gjithashtu gëzon interes të lartë. Kur vjen puna te Evropa jo-Ballkanike, Italia do të ishte, pa dyshim, destinacioni i preferuar për maqedonasit. Gjatë dekadës së fundit, ky vend ka qenë vit pas viti destinacioni më i kërkuar nga turistët maqedonas. Agjencitë të tilla si Makedonija Soobrakjaj ose Fibula ofrojnë programe për Venedik, Firence ose Verona.

Në 10 vitet e fundit, Italia ka mbetur destinacioni i pamposhtur maqedonas në Evropë, nëse jo në botë.  Në krahasim me paketat grupore , disa udhëtarë favorizojnë aranzhimet individuale me agjencinë e udhëtimeve për një udhëtim të bërë sipas dëshirës për nevojat dhe dëshirat e tyre. Në ato raste, agjencitë turistike do të këshillojnë, koncertojnë dhe ndihmojnë klientët e tyre që të organizojnë ata hap pas hapi. Ata do të rezervojnë bileta ajrore, hoteli dhe do të organizojnë të gjitha detajet për të përmbushur kërkesat e klientëve të tyre. Çdo gjë është e mundur, madje edhe destinacionet ekzotike mund të jenë në menynë nëse kërkohet. Për të ndryshuar pamjen, disa nga më të pasurit do të organizojnë udhëtime në Marok, Egjipt, Bali, Moldavi, Shtetet e Bashkuara, Meksikë, madje edhe Maldivet ose Dubai!  Megjithatë, udhëtimet ekzotike janë të shtrenjta, të paarritshme për shumicën e qytetarëve,  agjencitë e udhëtimit janë të vetëdijshme për këtë dhe për klientët e tyre. Prandaj, nuk është e pazakontë për këdo që dëshiron të udhëtojë për t’u përpjekur për të marrë një zbritje dhe të ketë më të mirën për më pak para. Në këtë mënyrë, agjencitë e udhëtimit janë bërë një treg i vërtetë negociues.

Një agjent udhëtimesh bëri shaka se me kalimin e kohës, maqedonasit janë bërë negociatorë më të fortë nga turqit për shkak të dëshirës së tyre për të udhëtuar në shkallën më të mirë. Në tërësi, Maqedonia dhe Maqedonasit nuk gëzojnë infrastrukturën më të mirë për pritjen e përzemërt të turistëve, ose kushtet më të mira për të eksploruar botën aq sa dëshirojnë. Përkundër gjithçkaje, ka një oreks të vërtetë për të udhëtuar në këtë vend, duke ndarë trashëgiminë dhe duke zbuluar kultura të reja. Maqedonasit janë të etur për të treguar vendin e tyre në botë, dhe bota do të kishte shumë për të fituar nëse zbulonte Maqedoninë. Megjithatë, më shumë sesa vendet e saj të mrekullueshme natyrore, vendi ka një pasuri shumë më të madhe për të sjellë në botë: vetë Maqedonasit.

Antoine Lomba

Chloe Dumesois

Translator: Jeton Vinca